www.polacywsydney.fora.pl

artur06

System edukacji w Australii uchodzi za jeden z najlepiej zorganizowanych na świecie.
W rankingu opracowanym w 2002 roku, na podstawie badań przeprowadzonych wcześniej przez
Organizację Narodów Zjednoczonych a dotyczących efektywności oświaty w 24 najbardziej rozwiniętych
krajach świata, Australia wypadła bardzo pozytywnie, zajmując 5-tą pozycję (owiana mitem Wielka Brytania
znalazła się na miejscu 7-ym a Stany Zjednoczone na 18-tym).
Założenia na jakich opiera się australijski system edukacji przypominają jednak w dużej mierze model
amerykański.
Szkoły podstawowe i średnie traktują ucznia jako jednostkę; uwzględnia się jego indywidualne potrzeby i
zainteresowania, zdolność przyswajania materiału i zachęca do poszerzania wiedzy zamiast je wymuszać.
Nauczyciel nie jest kreatorem prawa i jego egzekutorem; jest przyjacielem ucznia i jego obowiązek utrzymania
porządku realizowany jest przez organizowanie zajęć lekcyjnych w sposób wzbudzający zainteresowanie.
Nie ma centralnie narzuconych podręczników a nawet występuje ich kompletny brak (materiały w formie
skryptów, związane z omawianym zagadnieniem, otrzymują uczniowie każdorazowo od nauczyciela),
dlatego nawet w obrębie jednego stanu programy poszczególnych szkół mogą się różnić (oczywiście w ramach zunifikowanego przez naczelne organy programu). Wiedza nie jest „wkuwana”, nie jest istotne pamięciowe opanowanie realizowanych tematów – zasadniczo wystarcza ich zrozumienie.
System uwzględnia rejonizację jednostek oświatowych, co znaczy, że wybór danej szkoły (oczywiście publicznej) zdeterminowany jest adresem zamieszkania (zwykle ogranicza się do kilku szkół, więc warto mieć to na uwadze). Analogicznie do polskich klas (1,2,3...itd.) w Australii w odniesieniu do szkoły średniej używa się określenia „rok” (year 1, year 2, year 3... itd.). System edukacji w Australii narzuca 10-letni obowiązek nauki, co znaczy, że na poziomie roku 10-ego (w wieku 15 lat) można zakończyć edukację.
Mówiąc o australijskim systemie edukacji nie wolno zapominać, że Australia jako państwo jest federacją samorządnych stanów i terytoriów, a co za tym idzie występują pewne rozbieżności w poszczególnych w systemach edukacyjnych danych stanów. Nie są to rozbieżności ewidentne; sprowadzają się przykładowo do systemu oceniania (oparty na alfabecie, gdzie A jest oceną najwyższą; opisowy, gdzie najwyższą oceną jest ocena bardzo dobra, kolejno dobra, dostateczna...; albo system punktowo-procentowy), ilości lat szkoły podstawowej i średniej w poszczególnych stanach (7 i 5; 5 i 7 albo 6 i 6), co w sumie i tak daje 12 lat nauki. Mogą się także różnić – nieznacznie - programem nauczania (przykładowo w szkołach średnich Tasmanii jest nieco więcej godzin matematyki niż w innych stanach i przedmiot ten obejmuje odrobinę szerszy program) albo nazewnictwem świadectw i dyplomów na tym samym etapie edukacji. Jednak generalnie ogólny schemat i poziom oświaty na poszczególnych szczeblach w całym kraju jest ten sam i jest określony, koordynowany i egzekwowany przez oświatowe władze stanowe oraz rząd federalny - a ściślej przez Department of Education, Employment and Workplace Relations.

Na każdym etapie nauczania, edukacja realizowana jest przez dwa piony:
- szkoły publiczne, (państwowe)
- szkoły prywatne (świeckie oraz kościelne; w znakomitej większości katolickie)

Szkoły prywatne, za które płaci się rocznie od 5000 AUD wzwyż, są zazwyczaj szkołami „lepszymi”, ale nie jest to regułą. Ponadto wśród średnich szkół publicznych wyróżnia się szkoły specjalne (academic selective high school), tzn. przeznaczone dla uczniów wyróżniających w danym przedmiocie lub kierunku i sprzyjające rozwojowi jego zdolności. Opłata za szkoły publiczne jest pobierana raczej symbolicznie (dla szkół podstawowych wynosi ok. 200 AUD a dla szkół średnich ok. 500 AUD rocznie).

Etapy nauczania obejmują kolejno cztery podstawowe poziomy:
-szkoła podstawowa (primary school)
-szkoła średnia ( high school)
-szkoła zawodowe lub technikum policealne (college or TAFE Institute)
-szkoła wyższa (university

Poniższe, krótkie omówienie dotyczy systemu edukacji w Nowej Południowej Walii, zatem odnosząc zawarte w nim informacje do innego stanu lub terytorium, należy uwzględnić ewentualne różnice.

Szkoła podstawowa (primary school)
W Nowej Południowej Walii edukacja dziecka teoretycznie rozpoczyna się w wieku 6 lat. Teoretycznie, albowiem szkoły podstawowe prowadzą również –jakbyśmy to odnieśli na polski grunt – klasę zerową (kindergarden). Dziecko kwalifikuje się do klasy zerowej, gdy ukończy już 4 lata i 9 miesięcy. Kindergarden nie jest obowiązkowe, ale podobnie jak w polskiej zerówce nasza pociecha nauczy się alfabetu, pisania i czytania pojedynczych, prostych słów oraz pozna cyfry i podstawy liczenia.
Szkoła podstawowa obejmuje okres sześciu kolejnych lat nauki, zatem uczeń kończy szkołę mając lat 12. Początek roku szkolnego przypada na koniec stycznia a rok podzielony jest na cztery okresy (terms), po 10 tygodni każdy, przedzielone dwutygodniowymi przerwami w nauce (holiday).
Po czwartym okresie, czyli na koniec roku, przerwa wakacyjna jest dłuższa i trwa do 6 tygodni. Nauka jest mało formalna, nie ma wyodrębnionych konkretnych przedmiotów a zagadnienia z różnych dziedzin nauk realizowane są w obrębie bloków tematycznych. Popularne są indywidualne opracowania i projekty tematyczne (zawsze przy czynnej pomocy nauczyciela), które uczeń realizując zgłębia swą wiedzę w obszarze zagadnienia i jednocześnie uczy się metod wyszukiwania i analizy informacji oraz formy ich przekazu. Każda grupa danego roku (klasy) ma swojego nauczyciela, który uczy wszystkiego albo przynajmniej większości zagadnień. Nie stosuje się ocen, które odzwierciedlałyby poziom wiedzy ucznia na tle rówieśników. Nie ma pojęcia prac domowych; wiedza jest przekazywana i utrwalana w trakcie zajęć szkolnych. Okresowo stanowy organ oświaty organizuje egzaminy w postaci testów dla danego rocznika/roczników we wszystkich placówkach, które mają na celu kontrolę efektywności programu i jego realizacje w poszczególnych szkołach. Jeśli uczeń wyprzedza program, może na wniosek nauczyciela zostać przeniesiony do starszej klasy. Jeśli nie daje sobie rady, będzie powtarzał rok. Zamiast świadectw na koniec roku, rodzice ucznia otrzymują pisemną ocenę jego indywidualnych zdolności, predyspozycji i osiągnięć w stosunku do zrealizowanego programu (report), z informacją o przejściu na następny rok.

Szkoła średnia (high school)
W wieku 12 lat uczeń przechodzi do szkoy średniej, gdzie pierwszym rocznikiem jest rocznik 7 (year 7) a ostatnim rocznik 10. Do szkoły średniej zalicza się również rocznik 11 i 12, i ten okres nauki nazywany jest senior high school. Nie będąc obowiązkową częścią edukacji, przeciera jednak drogę do dalszego kształcenia i zakończony jest maturą. Roczne okresy nauki przedzielone są przerwami wakacyjnymi analogicznie do szkoły podstawowej. Nauka w szkole średniej przedstawia się już poważniej, ale wciąż nie dorównuje poziomem standardom wschodnioeuropejskim. Wiedza zdobywana jest w ramach konkretnych przedmiotów (subjects, modules, units), choć nie ma ich takiego wyróżnienia, do jakiego przywykliśmy, bowiem przykładowo biologia, fizyka i chemia skupiona jest w obrębie sience. Zależnie od rocznika , a także i od danej szkoły, ilość przedmiotów może być różna i oscyluje od 9 do 12. Niektóre towarzyszą uczniowi przez cały rok szkolny albo dłużej, niektóre tylko przez pół roku, po czym zastępowane są przez inne. Większość przedmiotów jest obowiązkowa, tzn. narzuca je szkoła a 2 do 4 dobiera sobie uczeń w ramach swoich zainteresowań.
Z danego przedmiotu, w każdym roczniku wyróżnia się 6 klas/grup, które przypisane są właśnie do poszczególnych przedmiotów. Klasy te odzwierciedlają poziom zaawansowania nauki i wychodzą naprzeciw ambicją uczniów. Oznaczone są literami alfabetu lub cyframi; „A” lub „1” skupiają uczniów najzdolniejszych z danego przedmiotu a „F” lub”6” reprezentują poziom najniższy (np.: maths A, year 10 albo sience 3, year 9...). Nowy uczeń w szkole zazwyczaj trafia do klas najniższych i dopiero z czasem , jak będzie ujawniał swoje zdolności, będzie przenoszony do klas wyższych. Takich przesunięć dokonuje się wraz z końcem 10-tygodniowego okresu i mogą dotyczyć jednorazowo nawet awansu z poziomu najniższego na poziom najwyższy. Oczywiście system ten działa również w drugą stronę. W wyniku tego klasy w obrębie danego rocznika nie są spójne i uczeń odbywa zajęcia z poszczególnych przedmiotów w otoczeniu innych kolegów i koleżanek.
W większości szkół nie stosuje się podręczników. Uczniowie otrzymują czasami – w zależności od szkoły, nie jest to jednak notoryczne - do wykonania pracę domową (assignment), w celu utrwalenia omawianego materiału. Uczniowie zdają również testy (assessment) w trakcie okresów, sprawdzające partię przyswojonego materiału. Poszczególne zadana testu są odpowiednio punktowane i stanowią element procentowy całości. W związku z tym oceny, które się stosuje wyrażane są poprzez ilość zdobytych punktów albo procentowym stosunkiem wyniku do maksimum. Niekiedy oba sposoby oceniania stosuje się jednocześnie. Na koniec drugiego okresu, czyli w połowie roku, odbywa się dwu- lub trzydniowa sesja egzaminacyjna, kiedy uczniowie przechodzą testy z wszystkich przedmiotów (half yearly exams). Podobna sesja (yearly exams) ma miejsce na koniec roku. Rolę świadectw, podobnie jak w szkole podstawowej pełnią szczegółowe raporty, przy czym każdy dotyczy osobnego przedmiotu. W sumie stanowi to dość pokaźny plik papierów do poczytania, ale bardzo użytecznych – zwłaszcza dla rodziców.

Jeśli po ukończeniu 10-tego roku nauki uczeń zamierza kształcić się dalej i decyduje się zdawać maturę – a znakomita większość wybiera właśnie tą ścieżkę –, to pod koniec rocznika dziesiątego musi sobie wybrać przedmioty na rok 11-ty.
Gwoli wyjaśnienia terminologii, która w tym przypadku nie przedkłada się na język polski: subject to przedmiot, jak matematyka, angielski, itp.. Natomiast module lub unit odnoszą się do pewnej partii przedmiotu, np. algebra ogólnie, geometria, trygonometria szczegółowo; to w obrębie matematyki. Albo w obszarze angielskiego jako przedmiotu można wyodrębnić jako unit lub module gramatykę angielską, literaturę angielską lub bardziej szczegółowo dramat angielski itp.
Jest ich pięć i ogółem stanowią 12 modules. Tylko język angielski jest obowiązkowy i zazwyczaj stanowi 2 modules; pozostałe to indywidualny wybór, oczywiście pod kątem przyszłej matury. Dobór ten rzutuje na rok 12-ty, w którym uczeń będzie miał 10 modules, czyli 2 odrzuci, ale z puli roku poprzedniego. Nie ma możliwości dobrania nowych przedmiotów. Angielski musi pozostać, choćby jako jeden module a pozostałe 9 można wypełnić nawet tylko trzema przedmiotami z wcześniejszych pięciu. Wyboru tego dokonuje się pod kątem przyszłych przedmiotów maturalnych, które z kolei zdeterminują wybór przyszłej dziedziny studiów. Zatem inaczej niż w Polsce, dziecko w wieku 15 lat dokonuje już życiowych wyborów, które poważnie wpłyną na jego dorosłą przyszłość. Oprócz pomocy rodziców w tym przełomowym dla siebie okresie ma również pomoc ze strony szkoły. W każdej szkole średniej jest zorganizowana odpowiednia komórka, która zajmuje się doradztwem w doborze przedmiotów na rok 11-ty planowania drogi kariery pod kątem indywidualnych możliwości ucznia i jego zdolności. Zarówno uczeń jak i rodzice korzystają z tej formy usług.

System TAFE i VET
Edukacja policealna realizowana jest w ramach systemów:
-TAFE (Tertiary And Further Education) - kształcenie na poziomie polskiego technikum/policealnego studium zawodowego
-VET (Vocational Education and Training) – kształcenie na poziomie szkoły zawodowej

Zdecydowana większość uczniów, którzy po ukończeniu szkoły średniej nie decydują się na studia, ale na zdobycie zawodu, wybiera przeważnie instytuty TAFE. Kursy zawodowe są również oferowane przez prywatne college i niektóre uniwersytety. Celem kształcenia w tego typu szkołach jest nabycie praktycznych umiejętności do wykonywania określonych zawodów; nie ma przedmiotów nie związanych bezpośrednio z danym zawodem. W zależności od wybranych specjalności i typu kursów, oprócz wykładów teoretycznych mają również miejsce zajęcia praktyczne.
Nauka może trwać od kilku tygodni do 2,5 a nawet 3 lat i zależnie od długości trwania kursu, a co za tym idzie, także zakresu przewidzianego programu nauki, zdobywa się adekwatne świadectwo ukończenia nauki, reprezentujące określony poziom nabytych kwalifikacji i uprawnień.
Kursy nie wymagające zdanej matury i dostępne po 10 latach nauki kończą się nabyciem kwalifikacji na poziomie:
- Certificate (Certificate I lub Certificate II) – obejmują do 360 godzin zajęć
- Advanced Certificate (Certificate III) - obejmują powyżej 540 godzin zajęć,
- Executive Certificate (Certificate IV) – obejmują powyżej 720 godzin zajęć,
Powyższe świadectwa można uznać jako adekwatne do świadectw polskich szkół zawodowych. Kursy po których otrzymuje się tytuł „technika” mają znacznie szerszy program i wydłużony czas nauki, albowiem przygotowują do pracy na kierowniczych stanowiskach.
Warunkiem przyjęcia na takie kursy jest posiadane 12 lat nauki i zdana matura. Są to:
Diploma – zależnie od wybranego kierunku, zazwyczaj obejmuje od 1080 do 1440 godzin zajęć
Advanced Diploma – zwykle 1800 godzin zajęć.

Szkoła wyższa (uniwersytet)
W Australii działa 39 uniwersytetów, z których tylko 2 są uczelniami prywatnymi. Pozostałe to uniwersytety publiczne. Edukacja w szkołach wyższych jest oczywiście płatna i choć jest tańsza niż w Wielkiej Brytanii czy USA, za rok studiów trzeba zapłacić minimum 15 tys. AUD, a zależnie od wybranego kierunku oraz uczelni, kwota ta może ulec zwielokrotnieniu. Australijski system edukacji przewiduje stypendia dla zdolnych studentów, ale ograniczone liczbowo, w dużej części przeznaczone są również dla studentów zagranicznych z krajów rozwijających się.

Warunkiem przyjęcia na studia jest ukończone 12 lat nauki i zdana matura (zazwyczaj jako egzamin państwowy, nie szkolny) z wynikami na odpowiednim poziomie, albowiem w przypadku większej liczby kandydatów niż dostępnych miejsc decyduje „konkurs świadectw”. Nierzadko oceny z wiodących przedmiotów muszą być wyższe niż 90%.

Rok akademicki trwa od początku marca do końca listopada (dla pierwszego roku zaczyna się zwykle nieco wcześniej). Kilkutygodniowa przerwa międzysemestralna wypada na przełomie czerwca i lipca – każdy uniwersytet ma swoje regulacje w tej i innych kwestach. Uniwersytety oferują także kursy zawodowe na poziomie diploma i advanced diploma oraz kursy przygotowawcze na studia, ale generalnie edukacja tych placówek to kształcenie na poziomie wyższym. Wyróżnia się dwa zasadnicze etapy edukacji:
- undergraduate
- postgraduate
Pierwszy etap obejmuje zazwyczaj okres 3 lat nauki, choć w zależności od kierunku może również trwać 4 a nawet do 6 lat. Studia zakończone na tym poziomie dają wykształcenie wyższe, którego ukoronowaniem jest tytuł bachelor, porównywalny z polskim licencjatem. Nauka polega na semestralnym lub rocznym zaliczaniu kolejnych, obowiązujących przedmiotów; zwykle w formie testów, ale występują również egzaminy ustne. Na niektórych kierunkach może być wymagana końcowa praca dyplomowa - research project. Większość młodzieży poprzestaje na tym etapie i decyduje się na podjęcie pracy.
Studia postgraduate to zaawansowane studia najczęściej związane z indywidualnym projektem badawczym, przy czym wyższe etapy mogą wymagać od studenta opracowania nawet kilku takich projektów. Prowadzą do stopni wyższych, uznawanych za następujące po sobie tytuły naukowe:
- bachelor with honours - zazwyczaj dodatkowy rok nauki po bachelor
- master degree (odpowiednik polskiego magistra, osiąga się po kolejnym roku studiów lub do dwóch
- doctor of philosophy (PhD) – zaawansowane studia, zazwyczaj czteroletnie.
Australijskie uniwersytety mają dobrą opinię w świecie, a będąc jednocześnie cenowo konkurencyjnymi w stosunku do brytyjskich i amerykańskich, przyciągają rzesze zagranicznych studentów. Liczba sięgająca 180 tys. osób rocznie przynosi krajowi dochód rzędu 3 miliardów australijskich dolarów.

Australia jest krajem multikulturowym, a co czwarty obywatel kraju urodził się poza jego granicami. Znaczy to mniej więcej tyle, że społeczeństwo australijskie wciąż zasilane jest w dużej mierze imigrantami i skoro aparat państwowy to aprobuje (a uważa wręcz za pożądane zjawisko), system edukacji musi również wyjść temu naprzeciw i być „przyjaznym” dla imigrantów. Od lat działają w kraju szkoły dla dzieci imigrantów, by ułatwić zagubionym młodym ludziom odnalezienie się w obcojęzycznym i zupełnie nowym świecie. Takie cele realizują szkoły intensive english, zarówno podstawowe (primary) jak i średnie (high). Ponieważ nie wszystkie dzieci, które wraz z rodzicami osiedlają się w Australii znają język angielski na wystarczającym poziomie, aby uczestniczyć czynnie w zajęciach w normalnych szkołach, szkoły intensive english są dla nich bardzo korzystnym rozwiązaniem. Dzieci uczą się wszystkich przedmiotów, jakich powinny się uczyć na danym wiekowym etapie swojej edukacji z naciskiem jednak na język angielski oraz słownictwo i terminologię szkolną. Szkoła przewiduje rok nauki, ale jeśli uczeń nie radzi sobie z przyswajaniem języka angielskiego, może ją kontynuować dłużej. Jeśli natomiast jest wręcz przeciwnie i radzi sobie doskonale, na podstawie opinii nauczyciela komisja szkolna orzeka przed końcem okresu (jednego z czterech w roku), że uczeń jest gotów, aby przejść do typowej szkoły – zwykle jednej z kilku w rejonie adresu zamieszkania. Należy również zauważyć, że owa zmiana szkoły poprzedzona jest tygodniową wizytą w roli obserwatora – pewnego rodzaju rekonesans. Uczeń dołącza do ewentualnej przyszłej klasy i bierze bierny udział we wszystkich zajęciach lekcyjnych. Zostaje mu również przydzielony tzw. buddy (przyjaciel przewodnik i kolega z klasy), aby nie czuł się wyobcowany w nowym środowisku i mógł szybciej i głębiej je poznać.

Australia szczyci się w świecie wysokim poziomem swojego szkolnictwa wyższego. Jeśli chodzi o szkoły podstawowe, to nie ma co ukrywać, ale w naszym, polskim pojmowaniu edukacji przypominają raczej przedszkolną zabawę. Szkoły średnie także odstają od polskich gimnazjów i szkół średnich a przekazywana w nich wiedza jest wąska i niekompletna - jakbyśmy to powiedzieli ze swojej pozycji i z naszym doświadczeniem. Niewystarczający nacisk lub nawet jego brak na pamięciowe opanowanie materiału może jest wygodny z pozycji ucznia, ale nie rozwija intelektu i nie ćwiczy pamięci, potrzebnej w znacznym zakresie na wyższych poziomach edukacji. Emigranci z Europy wschodniej narzekają na niski poziom szkolnictwa w okresie pierwszych 10-ciu lat nauki dziecka. Ale może właśnie o to chodzi. Jeśli uczeń nie ma ambicji się kształcić i zamierza poprzestać na roku 10-tym, to po co zatruwać mu życie i dręczyć obszerną wiedzą z wielu dziedzin, której nie przyswoi sobie w całości, a często nawet nie rozumie. Jeśli jednak edukacja jest dla niego celem w życiu, rok 11-ty i 12-ty wprowadzi go na konkretne tory przyszłej nauki.

Warto przy tym zauważyć, że system australijskiego szkolnictwa jest dla nas Polaków emigrujących do Australii (a w szczególności dla naszych dzieci) całkiem wygodny. Dzieci z Polski (także innych krajów Europy Wschodniej) dzięki niezwykłemu połączeniu; tutejszego systemu i doświadczenia, wyniesionego z naszych surowych szkół, dość szybko odnajdują się w nowym otoczeniu a w nowej szkole świetnie sobie radzą, osiągając dobre wyniki od samego początku. Oczywiście mówiąc o dzieciach, mamy zasadniczo na myśli młodzież poniżej 15-go roku życia. Jednak uczeń z Polski, startujący w australijskim systemie edukacji z poziomie roku 11-go nie uniknie pewnych kłopotów i może się nawet zdarzyć, że pomimo swojej kategorii wiekowej, zostanie zaklasyfikowany do rocznika niższego.