www.polacywsydney.fora.pl

artur06

Historia to nie tylko źródła pisane. Wbrew skojarzeniom na usługach historii jest wiele innych
dziedzin wiedzy, jak choćby archeologia, paleontologia, geologia i wiele, wiele innych; a także mity i
legendy traktowane są jako pomocnicze narzędzie w rozumieniu przeszłości.
Wobec tego zatem, jak również poprzez szacunek dla rdzennych kultur Australii przyznajmy szczerze, że
to właśnie Aborygeni odkryli Australię. Niektórzy sądzą, że przybyli z Azji nawet 60 tys. lat temu, ale
niewiele wiemy na temat tamtej epoki zlodowacenia.
W okresie epoki lodowcowej, która dotknęła naszą planetę 40 tys. lat temu w skutek skumulowania
ogromnych mas wody w postaci lodu na półkuli północnej wyłonił się pomost lądowy między południowo-
wschodnią Azją a Australią, umożliwiając migracje ludów na nowe,niezaludnione obszary.
Chińczycy znali północne wybrzeże Australii i „lądowali” na tym kontynencie już w VI wieku n.e. W pierwszej połowie XV wieku, w okresie swej świetności i ekspansji pojawiła się w Australii Flota Skarbowa Cesarstwa Ming. Chińczycy poszukiwali w owym czasie bogatych krajów, które mogliby uzależnić od siebie ekonomicznie i politycznie. Poszukiwali również bogactw naturalnych i założyli stanowiska astronomiczne.
Ślady ich bytności przetrwały do dziś, głównie w postaci kamiennych platform przeznaczonych do obserwacji astronomicznych, wraki statków u wybrzeży kontynentu oraz ślady eksploatacji kopalin.
W XVI wieku u wybrzeży Australii pojawili się żeglarze hiszpańscy i portugalscy, ale przede wszystkim ci drudzy penetrując Ocean Spokojny, odkryli liczne archipelagi w pobliżu kontynentu australijskiego, między innymi Nową Gwineę, Markizy, Wyspy Marshalla, Wyspy Salomona. Portugalczycy najprawdopodobniej dotarli również do wybrzeży samej Australii, ale na podstawie źródeł, które przetrwały do dzisiejszych czasów trudno to stwierdzić jednoznacznie.
Holendrzy, którzy pojawili się w tych stronach z początkiem XVII wieku, pozostawili lepiej udokumentowane dowody swych wypraw wzdłuż wybrzeży północnej, zachodniej i południowej Australii. W 1606 roku dwaj holenderscy żeglarze W. Janszon i J.L. van Rossengeen sporządzili mapy północno-wschodniego wybrzeża kontynentu, zatoki Karpentaria i półwyspu York.
W 1616 F. Houtman i J. Dedel opłynęli zachodnie wybrzeże Australii i to oni jako pierwsi nadali nazwę nowemu lądowi określając
go Nową Holandią. Nazwa ta nie wzbudzała zastrzeżeń nawet wśród późniejszych brytyjskich kolonizatorów aż do 1814 roku, kiedy to wysunięto propozycję nazwy Australia i która formalnie została przyjęta dopiero w 1849 roku. Inny holenderski żeglarz P. Nuyts wyprawił się w 1627 roku wzdłuż południowego wybrzeża, wpływając do Wielkiej Zatoki Australijskiej a A. Tasman podczas swej wyprawy w latach 1642-1644 zbadał południowe wybrzeże kontynentu odkrywając wyspę Ziemia van Diemena, której nazwę zmieniono w 1856 na Tasmania. Jednakże Holendrzy, którzy w tym czasie zakładali swoje kolonie i placówki handlowe w rejonie Zachodniego Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego nie zainteresowali się na dłużej nowym lądem – pod wieloma względami ubogim i nieprzyjaznym.
Dopiero, gdy w 1770 roku do zatoki Botany u wschodnich wybrzeży Australii dotarł angielski podróżnik James Cook i ujrzał krainę zieloną piękną i urodzajna, w imieniu Jerzego III objął w posiadanie odkryte tereny, nadając im nazwę Nowa Południowa Walia. W 1788 r. w rejonie dzisiejszego Sydney wylądowała pod dowództwem kapitana A. Phillipa flota 11 statków, tzw. Pierwsza Flota, przewożąc 568 więźniów, 191 więźniarek oraz 211 marynarzy wraz z rodzinami. Nowa Południowa Walia otrzymała status koloni karnej, podległej rządom wojskwym a Alexander Phillips został jej pierwszym gubernatorem. Początkowo gospodarka kolonii opierała się wyłącznie na uprawie ziemi, której przydziały otrzymali brytyjscy oficerowie a zsyłani tu skazańcy stanowili siłę roboczą. W 1790 i 1791 r. do kolonii przybyły okręty Drugiej i Trzeciej Floty, przywożąc oprócz skazańców również wolnych osadników. W 1794 r. sprowadzono z Kalkuty pierwsze owce, a dwa lata później południowoamerykańskie merynosy, które niedługo później zdeterminowały gospodarkę kolonii.
W 1792 roku władzę nad kolonią przejął Korpus Nowej Południowej Walii, zastępując oficerów Królewskiej Marynarki.
Korpus ten zwany był również powszechnie Korpusem Rumowym, gdyż rum wkrótce stał się środkiem płatniczym w wymianie
handlowej kolonii a Korpus posiadał monopol na jego sprzedaż. „Rumowy interes” - podparty niewolniczą pracą skazańców na
plantacjach - przynosił ogromne korzyści finansowe oficerom Korpusu, umacniając ich pozycję polityczną w kolonii do tego stopnia, że zaniepokoiło to władze królewskie. W 1809 roku przysłano wobec tego z Wielkiej Brytanii L. Macquarie z pełnomocnictwem rozwiązania Korpusu i utrwalenia władzy gubernatorskiej. Nowy gubernator przeprowadził szereg reform, przyczyniając się do rozwoju kolonii i jej ekspansji.
Już w końcu lat dwudziestych Nowa Południowa Walia stała się największym producentem wełny na świecie. „Wełniany interes” był w owym czasie ogromnie dochodowy w Australii i wieści o szybkim i łatwym dorobieniu fortuny zachęcały Europejczyków do
szukania szczęścia na nowym kontynencie. Wzmożony napływ emigrantów wyzwalał z kolei „głód ziemi”, co z kolei przyczyniło się do eksploracji nieznanych obszarów Australii i rozwoju osadnictwa.
Wyprawy badawcze miały również na celu poszukiwanie złóż bogactw naturalnych. W 1824 roku utworzono Australijską Kompanię
Rolniczą a rok później Kompanię Ziemi van Diemena, których zadaniem było poszukiwanie nowych terenów pod osadnictwo i
hodowlę oraz złóż kopalin. W 1829 roku ściśle określono granice dopuszczalnej ekspansji osadnictwa, które miało się skupiać w
obrębie dziewiętnastu hrabstw Nowej Południowej Walii oraz Ziemi van Diemena (ówczesna nazwa Tasmanii), która w 1825 roku
wyodrębniła się z Nowej Południowej Walii jako nowa kolonia. W wyniku napływu nowych imigrantów i malejących zasobów ziemi
rozpoczęła się jednak nielegalna ekspansja poza wytyczone granice, a władze kolonii nie oponowały. Podjęto zatem szereg
wypraw badawczych w głąb kontynentu. W 1828 roku Charles Stut badał źródła i środkowy bieg rzeki Darling, a nieco później
rzekę Murray w pełnym jej biegu. W latach 1831, 1835, 1836 i 1845 Thomas Livingstone Mitchell w serii czterech wypraw badał
dorzecze Darling. Edward John Eyre wyruszył w 1839 z Adelaide w głąb lądu odkrywając jeziora Eyre, Torrens i inne, a nastepnie
poruszając się wzdłuż wybrzeża dotarł do dzisiejszego Albany. John Wickham w latach 1837 – 1842 prowadził badania
topograficzne wybrzeży Australii.
Wszystkie dotychczasowe ekspedycje badawcze przesłoniły jednak odkrycia polskiego hrabiego, Pawła Edmunda
Strzeleckiego, dokonane w latach 1839 – 1845. Dla poznania tego kontynentu uczynił on więcej, niż wszyscy razem wzięci
wcześniejsi jego eksploratorzy. Strzelecki zainteresował się głównie Nową Południową Walią oraz Ziemią Von Diemena.
Poświęcił im specjalną monografię, za którą otrzymał złoty medal Królewskiego Towarzystwa Geograficznego. Dzieło to przez wiele lat uznawane było za podstawowe naukowe źródło wiedzy o Australii. W czasie trzech wypraw w głąb południowej części lądu, która na mapach była jeszcze wtedy białą plamą, Polak odkrył i pokłady złota w okolicach Wielkich Gór Wododziałowych i Gór
Błękitnych. W grudniu 1839 roku odkrył i zbadał Góry Śnieżne, ustalił źródła największej rzeki tego kontynentu - Murray.
Na Tasmanii Strzelecki wykonał pomiary gór i jezior oraz odkrył pokłady węgla i złota. Ponadto prawem odkrywcy nazwał ponad
20 obiektów geograficznych. Sama Australia zaznaczyła na mapach 15 nazw pochodzących od nazwiska Strzeleckiego.
Do wszystkich miejsc noszących jego imię dotarł osobiście, a jeden z Australijczyków stwierdził, iż nasz rodak "więcej wiedział o
Nowej Południowej Walii, Wiktorii i Tasmanii niż ktokolwiek z ich mieszkańców".
Postęp osadnictwa przyczynił się do powstania nowych kolonii. W 1829 r. utworzona została Australia Zachodnia a w
1834 r. Australia Południowa. W latach 60-tych XIX wieku z Nowej Południowej Walii wyodrębniły się kolejne dwie kolonie;
w 1851 r. Wiktoria oraz Queensland w 1859. W połowie XIX w. nastąpiła również ożywiona penetracja północnych rejonów Australii, które w początkach lat 60-tych zostały włączone do Australii Południowej pod nazwą Terytorium Północne. Zostało ono wydzielone spod administracji Australii Południowej dopiero w 1911 roku.
W drugiej połowie XIX w. w Wiktorii, Nowej Południowej Walii, Queensland oraz Australii Zachodniej odkryto złoto, które
szybko stało się głównym, obok hodowli, źródłem dochodów kolonii. Natomiast odkryte złoża rud żelaza i metali nieżelaznych w
pozostałych koloniach przyczyniły się znacznie do dynamicznego rozwoju przemysłu, zwłaszcza wydobywczego i przetwórczego,
transportu kolejowego i łączności telegraficznej. Spowodowało gwałtowny napływ imigrantów, głównie z Wielkiej Brytanii, Europy,
USA i Azji. Tylko w latach 1851 - 1860 przybyło do Australii ok. 700 tys. osób.
W wyniku zawrotnego rozwoju gospodarczego kolonii rację bytu traciło traktowanie ich jako miejsca zesłania przestępców. W końcu zaprzestano przywozu więźniów – ostatni zesłańcy przybyli do Australii w 1868 roku. Według szacunków w latach 1788 - 1868 wyekspediowano karnie do Australii 160,5 tys. osób, w tym ok. 25 tys. kobiet.
U schyłku XIX w. zaczęło nasilać się dążenie kolonii do połączenia się w federację. Brytyjczycy – być może nauczeni
kosztownym konfliktem z trzynastoma koloniami w Ameryce Północnej w XVIII wieku – skwapliwie przychylili się do oczekiwań
australijskich kolonistów i w 1901 roku zatwierdzili ustawę (Australian Commonwealth Act), na mocy której kolonie w Australii
przekształcono w brytyjskie dominium pod nazwą Związek Australijski. Już w marcu tego samego roku odbyły się pierwsze wybory do parlamentu federalnego. W 1911 roku Canberra została stolicą Związku, wyodrębniając z Nowej Południowej Walii terytorium stołeczne (Australian Capital Territory).
Na początku XX wieku, w wyniku intensywnej imigracji ludności kolorowej, władze zapoczątkowały i skutecznie realizowały przez
długie lata haniebną, tzw. doktrynę „Białej Australii”. Rząd rygorystycznie kontrolował pod względem rasowym napływ nowych i tak potrzebnych krajowi imigrantów. Preferowani byli jedynie biali, głownie brytyjczycy, których zachęcano do osiedlania się w Australii znaczną pomocą rządową. Dla potencjalnych kandydatów „nieczystych” rasowo program imigracyjny przewidywał szereg testów kwalifikacyjnych, których kryteria były tak surowe i absurdalne, że przebrnięcie przez nie z wynikiem pozytywnym graniczyło wręcz z cudem. Polityka ta upadła pod naciskiem opinii międzynarodowej dopiero w latach 70-tych XX wieku; głównie za sprawą rządu Stanów Zjednoczonych, który wręcz zagroził zerwaniem stosunków gospodarczych z Australią, gdyby ta kontynuowała rasistowską politykę.
Nowy, XX wiek okazał się zatem dla Australii przełomowy, albowiem przyniósł jej urzeczywistnianie się dążeń do wyzwolenia się
spod zwierzchnictwa Wielkiej Brytanii i początki konstytuowania się niezależnej państwowości. W I wojnie światowej wojska Związku Australijskiego jako ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) w znacznej liczbie walczyły na frontach w Europie i na Bliskim Wschodzie pod zwierzchnictwem Wielkiej Brytanii. Ale po zakończeniu wojny Liga Narodów na konferencji pokojowej w Paryżu potraktowała już – wciąż brytyjską - Australię jako niezależne państwo, przyznając jej dotychczasowe kolonie niemieckie na Pacyfiku (m.in. Papuę Nową Gwineę) jako terytoria powiernicze, a w 1926 Związek Australijski został członkiem ówczesnej
Wspólnoty Narodów. Jakkolwiek II wojna światowa zaczęła się dla Australii również u boku Wielkiej Brytanii to jednak wkrótce
postępująca ekspansja wojsk japońskich w rejonie Pacyfiku i zagrożenie inwazją a jednocześnie porażki armii brytyjskiej skłoniły
Australię do zawarcia sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi.
Koniunktura okresu I i II wojny światowej dynamicznie przyspieszyła rozwój gospodarczy kraju i chociaż Wieki Kryzys
dotknął również gospodarkę Australii potęgując jej zadłużenie, to jednak już na początku lat powojennych Australia stała się
jednym z najbogatszych krajów świata. Owocne dla Australii okazało się zacieśnienie stosunków politycznych i gospodarczych ze
Stanami Zjednoczonymi, wpływając korzystnie na jej rozwój gospodarczy i pozycję na forum międzynarodowym.
W 1967, wraz z przyznaniem Aborygenom pełni praw obywatelskich i zainicjowaniem pomocy rządowej (dotąd traktowani
byli jako element fauny kraju!), załamała się rasistowska koncepcja „Białej Australii”. Lata 70-te przyniosły otwarcie się kraju na
współpracę z krajami azjatyckimi, przyciągając ogromny kapitał inwestycyjny Japonii i umacnianie pozycji gospodarczej i
politycznej Australii w regionie.
W 1992 r. wydano Native Title Act, zezwalający Aborygenom na zgłaszanie praw do zajmowanych przez nich terenów na
podstawie "tubylczego tytułu do ziemi" i uznający ich za niepisanych, lecz legalnych jej właścicieli, dzięki czemu możliwym stało się dla Aborygenów odzyskiwanie zagarniętych przez białych ziem. Na tak humanitarny gest wciąż nie stać rządu Stanów
Zjednoczonych wobec Indian, z jego przeafiszowaną demokracją, opartą na „niby-tak-postępowej” konstytucji.
Dziś Australia, choć z praktycznego punktu widzenia jest niepodległym państwem, to jednak uznaje brytyjską monarchię
przez co tkwi – przynajmniej teoretycznie – w zależności od Zjednoczonego Królestwa. Ale już w 2001 roku wysunięto projekt
przekształcenia Związku Australijskiego w republikę (po wcześniejszym referendum powszechnym). Do pełnej niepodległości
pozostał zatem ostatni, mały krok, na który ten piękny i bogaty kraj w pełni zasługuje i niewątpliwie go stać.